Chất vấn tại kỳ họp của HĐND là hoạt động quan
trọng, nổi bật, thể hiện chức năng giám sát của HĐND các cấp. Đây cũng là hoạt
động luôn được đông đảo cử tri, nhân dân chú ý theo dõi, thể hiện rõ được vai
trò, vị thế, trách nhiệm của HĐND - cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.
Trong kỳ họp của HĐND tỉnh, phiên chất vấn và trả lời chất vấn luôn là phiên
họp quan trọng, thu hút sự chú ý của các đại biểu, cử tri và dư luận xã hội.
Chất vấn và trả lời chất vấn là hình thức giám sát trực tiếp, là diễn đàn dân
chủ, thể hiện quyền lực của cơ quan dân cử ở địa phương, thể hiện quyền và
trách nhiệm của từng đại biểu HĐND cũng như trách nhiệm của lãnh đạo các cơ
quan đối với những vấn đề mà cử tri và nhân dân quan tâm. Từ đầu nhiệm kỳ 2021
- 2026 đến nay, HĐND tỉnh đã tổ chức chất vấn 26 lượt giám đốc sở, thủ trưởng
ngành, có hơn 30 lượt đại biểu chất vấn, truy vấn, với hơn 30 ý kiến. Với những
kết quả đạt được trong việc tổ chức hoạt động chất vấn tại kỳ họp của HĐND tỉnh
trong thời gian qua, cho thấy được một số kinh nghiệm như sau:
Đồng chí Phạm Quang Hòa, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Y tế trả lời chất vấn
-
Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động chất vấn tại kỳ họp: Thường trực HĐND
tỉnh xác định hoạt động chất vấn là một trong những hoạt động quan trọng tại kỳ
họp. Do đó, hoạt động chất vấn tại kỳ họp luôn được Thường trực HĐND tỉnh quan
tâm chỉ đạo tổ chức thực hiện tốt và ngày càng đi vào thực chất, có trọng tâm, sôi nổi, dân chủ; chất lượng, hiệu quả của hoạt động chất vấn và
trả lời chất vấn được nâng cao hơn qua các kỳ họp.
-
Thực hiện tốt công tác chuẩn bị: Trước các kỳ họp của HĐND tỉnh, Thường trực HĐND
tỉnh đều có văn bản đề nghị đại biểu, tổ đại biểu HĐND tỉnh trên cơ sở các vấn
đề nổi cộm, có tính bức xúc qua hoạt động giám sát, khảo sát của các Ban của
HĐND tỉnh, qua hoạt động tiếp xúc cử tri, qua theo dõi tình hình thực tiễn của
tỉnh và qua các kênh thông tin khác đề xuất nội dung, đối tượng chất vấn tại kỳ
họp để Thường trực HĐND tỉnh xem xét, lựa chọn nội dung, đối tượng chất vấn phù
hợp tại kỳ họp.
-
Dành thời lượng thỏa đáng cho hoạt động chất vấn tại kỳ họp: Nhận thức rõ tầm quan trọng của chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp,
thời gian qua, tại các kỳ họp của HĐND tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh đều dành 1/3
thời gian của kỳ họp cho hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn. Để đảm bảo
thời gian cho phiên chất vấn tại kỳ họp, Chủ tọa kỳ họp đề nghị đại biểu HĐND
tỉnh đặt câu hỏi chất vấn ngắn gọn, đi thẳng vào nội dung câu hỏi, đồng thời đề
nghị người trả lời chất vấn khi trả lời phải ngắn gọn, đi thẳng vào trọng tâm
câu hỏi tránh kể thành tích, xác định rõ trách nhiệm và đề ra biện pháp để thực
hiện tốt hơn vấn đề đại biểu đặt ra trong thời gian tới. Ngoài ra, đại biểu HĐND tỉnh
có thể chất vấn bằng phiếu, các ý kiến chất vấn này được Chủ tọa kỳ họp tổng
hợp và đề nghị giám đốc các sở, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị trả lời bằng văn
bản cho đại biểu ngay sau kỳ họp của HĐND tỉnh.
- Nội dung chất vấn có trọng tâm, trọng điểm: Đây là một
trong những nội dung luôn được Thường trực HĐND tỉnh quan tâm, chủ động thực
hiện trong suốt quá trình thực hiện công tác chuẩn bị kỳ họp.
+ Một là,
nội dung chất vấn tại kỳ họp được Thường trực HĐND tỉnh chọn lọc từ nhiều kênh
thông tin, như: ý kiến đề xuất của đại biểu; qua hoạt động giám sát của Thường
trực HĐND tỉnh, các Ban của HĐND tỉnh; ý kiến, kiến nghị của cử tri qua các
cuộc tiếp xúc cử tri; qua thực tế theo dõi hoạt động của các cơ quan quản lý nhà
nước và từ dư luận xã hội,...
+ Hai là,
nội dung được lựa chọn để chất vấn phải tập trung vào các vấn đề lớn, nổi cộm,
có tính bức xúc được đông đảo cử tri và đại biểu quan tâm.
+ Ba là,
rà soát, tổng hợp kỹ việc thực hiện “lời hứa” của giám đốc các sở, thủ trưởng
các cơ quan, đơn vị tại các phiên chất vấn trước, từ đó làm rõ trách nhiệm của
giám đốc các sở, thủ trưởng các đơn vị liên quan trong việc thực hiện nghị
quyết của HĐND tỉnh về chất và trả lời chất vấn tại các kỳ họp trước, nhất là
các vấn đề đòi hỏi phải có lộ trình, thời gian, nguồn lực,.... Điều này sẽ đảm
bảo cho việc thực hiện các vấn đề được Chủ tọa kết luận tại phiên chất vấn được
các sở, ngành, cơ quan, đơn vị có liên quan quan tâm thực hiện một cách liên
tục và hiệu quả hơn.
-
Nâng cao kỹ năng chất vấn, truy vấn của đại biểu HĐND tỉnh: Trên cơ sở cung cấp thông tin đầy đủ cho đại biểu và thông tin do đại
biểu thu thập từ các kênh thông tin trong quá trình hoạt động, đại biểu có bước
chuẩn bị kỹ các nội dung chất vấn và truy vấn. Vì vậy, chất lượng các câu hỏi
chất vấn ngày càng được nâng lên. Nếu vấn đề nào chưa được trả lời thỏa đáng
thì đại biểu sẵn sàng tranh luận, tiếp tục truy vấn để làm rõ và giải quyết
thấu đáo vấn đề mà đại biểu đã đặt ra. Bên cạnh đó, Thường trực HĐND tỉnh khuyến
khích, động viên tất cả các đại biểu tham gia vào hoạt động chất vấn, mở rộng
đối tượng đại biểu không chuyên trách làm nòng cốt. Từ đó, tạo sự lan tỏa trong
hoạt động chất vấn và kỹ năng chất vấn của đại biểu HĐND tỉnh dần được nâng lên
đều hơn.
- Chủ tọa kỳ họp điều hành chất vấn khoa học, dân chủ và đúng luật: Công tác điều hành chất vấn của Chủ tọa là một trong những yếu tố then
chốt, quan trọng để đảm bảo hoạt động chất vấn đạt được chất lượng và hiệu quả.
Vì vậy, đòi hỏi Chủ tọa kỳ họp điều hành chất vấn phải khoa học, linh hoạt, tập
trung, nắm chắc vấn đề, phát huy tốt
tính dân chủ, trách nhiệm của đại biểu HĐND tại kỳ họp. Gợi mở vấn đề để đại
biểu tập trung chất vấn, kết thúc phiên chất vấn, Chủ tọa
kỳ họp có đánh giá khái quát; đồng thời, chỉ ra những mặt được, những mặt còn hạn chế và
yêu cầu UBND tỉnh quan tâm chỉ đạo các ngành có những giải pháp thực hiện tốt hơn trong
thời gian tới. Đề nghị các ngành chức năng quan tâm thực hiện một số nội dung thuộc lĩnh
vực ngành mình phụ trách và thực hiện “lời hứa” của mình với cử tri và đại biểu
HĐND tỉnh.
-
Kịp thời thông tin về hoạt động chất vấn tại kỳ họp: Nhằm kịp thời thông tin đến cử tri về hoạt
động chất vấn tại kỳ họp, tại các phiên chất vấn và
trả lời chất vấn tại các kỳ họp của HĐND tỉnh được truyền hình trực tiếp trên
sóng của Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh để cử tri
theo dõi và giám sát.
- Ngoài ra, để đảm bảo chất lượng, hiệu quả của hoạt động chất vấn thì
hoạt động giám sát, theo dõi việc thực hiện chất vấn của HĐND tỉnh thời gian qua
cũng là một trong những vấn đề luôn được Thường trực HĐND quan tâm. Không chỉ
dừng lại ở việc chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp, mà quan trọng hơn là
việc giải quyết, trả lời của thủ trưởng các cơ quan chức năng sau khi đã hứa,
đã cam kết với đại biểu HĐND, với cử tri tại phiên chất vấn. Để đảm bảo các nội
dung đã hứa, đã cam kết được thực hiện một cách nghiêm túc, ngay sau mỗi kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh chỉ
đạo Văn phòng đoàn ĐBQH&HĐND tỉnh hoàn chỉnh toàn bộ tài liệu liên quan đến
việc chất vấn, tổng hợp những nội dung chưa được trả lời hoặc trả lời chưa đầy
đủ hoặc đại biểu chưa kịp hỏi tại phiên chất vấn và gửi đến UBND tỉnh, đơn vị
được chất vấn để UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành trả lời bằng văn bản. Đây cũng
là cơ sở để đại biểu HĐND giám sát việc thực hiện lời hứa, các cam kết của giám
đốc sở, thủ trưởng ngành tại các phiên chất vấn của kỳ họp HĐND tỉnh.
Trên
cơ sở nội dung trong Chương trình giám sát hàng năm của Thường trực, các Ban
của HĐND tỉnh đều có nội dung giám sát việc thực hiện các nghị quyết của HĐND
tỉnh, trong đó có nội dung về chất vấn và trả lời chất vấn
tại các kỳ họp, theo từng lĩnh vực phụ
trách. Tại các kỳ họp thường lệ tiếp theo, Thường trực HĐND tỉnh đề nghị UBND
tỉnh và các đơn vị đã được chất vấn tại kỳ họp trước báo cáo kết quả thực hiện
nội dung chất vấn của HĐND tỉnh. Đồng thời, rà soát, đối chiếu kết quả thực
hiện của các cơ quan, đơn vị với nội dung chất vấn và trả lời chất vấn để yêu
cầu thủ trưởng các cơ quan, đơn vị giải trình thêm để đại biểu HĐND tỉnh giám
sát hoặc tiếp tục tái chất vấn. Đây là căn cứ để đánh giá tinh thần trách nhiệm
của thủ trưởng cơ quan được chất vấn; đánh giá việc thực hiện chức trách, nhiệm
vụ được giao của ngành đối với HĐND, đại biểu HĐND và nhân dân trong tỉnh.
Để nâng
cao hiệu quả hoạt động chất vấn tại kỳ họp của HĐND tỉnh trong thời gian tới
HĐND tỉnh cần:
Thứ nhất, là tiếp tục nâng cao hơn nữa
nhận thức về hoạt động chất vấn. Đối với đại biểu HĐND, Thường trực HĐND
tỉnh thì hoạt động chất vấn không chỉ là quyền mà còn là trách nhiệm trước nhân
dân, trước cử tri. Trong quá trình giám sát, với trách nhiệm của mình, đại biểu
thấy những vấn đề bức xúc, những biểu hiện của tinh thần thiếu trách nhiệm
trước công việc, thiếu nghiêm túc trong tuân thủ pháp luật,... phải yêu cầu các
cơ quan báo cáo, giải trình rõ. Bên cạnh đó, cần coi hoạt động chất vấn tại kỳ
họp HĐND là hoạt động rất quan quan trọng, vì đây là cơ hội để phân tích, mổ xẻ
những vấn đề còn tồn tại, khó khăn, vướng mắc để cùng UBND tỉnh và các cơ quan
tìm giải pháp khắc phục. Qua đó, UBND thông tin làm rõ thực trạng tình hình,
những khó khăn phải vượt qua để đại biểu và cử tri cùng chia sẻ, tạo sự đồng
thuận trong thực hiện nhiệm vụ chính trị chung của địa phương.
Thứ hai, công tác chuẩn bị cho hoạt động chất vấn cần phải chủ động thực hiện sớm, việc lựa chọn chủ đề, nội dung
chất vấn phải có sự chuẩn bị kỹ càng, thu thập đầy đủ thông tin từ hoạt động
thực tiễn và nhiều kênh khác nhau. Có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa Thường trực
HĐND, các Ban của HĐND, Văn phòng đoàn ĐBQH&HĐND với UBND cùng cấp. Việc
đặt câu hỏi chất vấn, yêu cầu giải trình cần đúng trọng tâm, thiết thực, có căn
cứ xác đáng, có địa chỉ cụ thể, trách nhiệm rõ ràng, chuẩn bị kỹ càng các tài
liệu có liên quan để làm cơ sở vững chắc cho việc tranh luận, truy vấn với tinh
thần theo đến cùng vấn đề, thể hiện được trách nhiệm của đại biểu trước cử tri
và nhân dân.
Thứ ba, sự điều hành của Chủ tọa kỳ họp là yếu tố đóng vai trò quan trọng của phiên
chất vấn và trả lời chất vấn. Chủ tọa cần lựa chọn, xác định nhóm vấn đề tập
trung chất vấn. Điều hành linh hoạt, chú ý gợi mở các nội dung liên quan đến
nhóm vấn đề tập trung chất vấn để tạo không khí sôi nổi, thẳng thắn, dân chủ,
đại biểu đặt ra những vấn đề đang được cử tri quan tâm để thủ trưởng cơ quan
chuyên môn làm rõ. Đối với thủ trưởng cơ quan được chất vấn, Chủ tọa cũng yêu cầu trả lời thẳng vào trọng tâm, làm rõ trách
nhiệm cá nhân, tập thể; giải pháp khắc phục rõ ràng, có lộ trình cụ thể để đại
biểu, cử tri giám sát. Đối với những nội dung chưa trả lời ngay, Chủ tọa kỳ họp
sẽ yêu cầu các đơn vị có liên quan trả lời bằng văn bản ngay sau kỳ họp.
Thứ tư, đại biểu HĐND tỉnh chính là
những chủ thể quan trọng tại nghị trường, quyết định chất lượng của phiên chất
vấn. Do vậy, đòi hỏi người đại biểu phải có bản lĩnh, tâm huyết, trí tuệ và
trách nhiệm trước các yêu cầu đổi mới của đất nước, của địa phương, trước những
quan tâm, bức xúc của cử tri để chuyển tải vào nội dung chất vấn. Đồng thời,
sau chất vấn, các đại biểu HĐND tỉnh cũng là chủ
thể cùng tham gia vào việc giám sát, theo dõi việc thực hiện “lời hứa” của giám
đốc các sở, thủ trưởng các ngành tại phiên chất vấn.
Thứ năm, chất vấn và trả lời chất vấn là
một trong những hình thức giám sát trực tiếp, có hiệu quả cao và sức lan tỏa
lớn tại các kỳ họp HĐND tỉnh, thể hiện trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan,
đơn vị, đại biểu HĐND tỉnh đối với cử tri. Thông qua hoạt động chất vấn và trả
lời chất vấn, cử tri có thể đánh giá được những đại biểu mà họ đã gửi gắm niềm
tin; đánh giá được trách nhiệm của các cấp, các ngành, đặc biệt xác định rõ
trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan công quyền trước HĐND, cử tri và
nhân dân. Vì vậy, hoạt động giám sát việc thực hiện sau chất vấn (hậu chất vấn)
là một khâu cực kỳ quan trọng. Thực tế cho thấy hoạt động chất vấn dù tích cực
đến mấy nhưng nếu thiếu sự giám sát thì khó có thể đạt được kết quả như mong
muốn. Do đó, cần tích cực theo dõi, đôn đốc các cơ quan, đơn vị, cá nhân có
liên quan để khắc phục các vấn đề tồn tại sau chất vấn, bảo đảm thực hiện đầy
đủ nội dung và tiến độ theo yêu cầu. Việc đôn đốc cần được thực hiện bằng nhiều
hình thức, bằng văn bản, bằng kiểm tra thực tế và được theo dõi giám sát cho
đến khi có kết quả cụ thể. Có như vậy, hoạt động chất vấn mới có hiệu quả thật
sự, đáp ứng lòng mong đợi của cử tri cũng như sự quan tâm của đại biểu HĐND.
Thứ sáu, qua quá trình thực hiện, cho thấy những nội dung chất
vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp là rất quan trọng, đó là sản phẩm của trí
tuệ tập thể HĐND và là văn bản có giá trị pháp lý mang tính bắt buộc chấp hành
đối với các chủ thể được chất vấn, làm cơ sở cho công tác giám
sát. Vì vậy, sự cần thiết ban hành
nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn phải được HĐND, Thường trực HĐND tỉnh Quan
tâm trong thời gian tới.
Đặng Võ Luyện
Phó trưởng ban Pháp chế HĐND tỉnh