Hoạt động tiếp xúc cử tri và hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo được quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015; Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015; Luật Tiếp công dân năm 2013; Nghị quyết số 759/2014/UBTVQH13 ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định chi tiết về hoạt động tiếp công dân của các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. Các văn bản này đã quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND trong việc tiếp xúc cử tri; tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo công dân, trong đó đã đề cao vai trò của Thường trực HĐND, đại biểu HĐND tỉnh, MTTQ tỉnh đối với việc tổ chức tiếp xúc cử tri; tiếp công dân, tiếp nhận đơn, xử lý, chuyển đơn, đôn đốc, giám sát việc giải quyết ý kiến, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân gửi đến HĐND tỉnh.

- Đối với hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND tỉnh ngày càng được quan tâm và có nhiều đổi mới. Năm 2022, Thường trực HĐND tỉnh đã phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh, Thường trực HĐND huyện, thành phố tổ chức thành công 04 hội nghị tiếp xúc cử tri trước và sau các Kỳ họp thứ Tư, Kỳ họp thứ Năm HĐND tỉnh.

Hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh được tiến hành nghiêm túc, đúng quy định dưới nhiều hình thức phù hợp tình hình thực tế và được thông tin rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tại thời điểm dịch Covid – 19 diễn biến phức tạp, Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành Kế hoạch tiếp xúc cử tri một cách linh hoạt với các hình thức như tiếp xúc trực tiếp, trực tuyến, gửi phiếu lấy ý kiến, kiến nghị của cử tri và phản ánh của cử tri thông qua Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các xã, phường, thị trấn. Qua tiếp xúc cử tri, đại biểu Hội đồng nhân dân có dịp báo cáo với cử tri về tình hình kinh tế xã hội của tỉnh, về hoạt động của đại biểu để qua đó cử tri nắm được tình hình của tỉnh, của đại biểu Hội đồng nhân dân. Hoạt động tiếp xúc cử tri là một kênh thông tin quan trọng để cử tri đánh giá về đại biểu - người mà họ gửi gắm niềm tin, đại diện cho họ tại cơ quan quyền lực Nhà nước tại địa phương, đồng thời giám sát việc thực hiện nhiệm vụ của đại biểu Hội đồng nhân dân làm cho trách nhiệm của mỗi đại biểu Hội đồng nhân dân ngày một nâng cao.

Việc tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri được thực hiện đầy đủ, trung thực, phản ánh kịp thời những vấn đề nảy sinh trong đời sống xã hội; các kiến nghị của cử tri và Nhân dân đều được nghiên cứu, phân loại, chuyển tới các cơ quan có trách nhiệm giải quyết. Việc theo dõi, đôn đốc, giám sát việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri được tiến hành chặt chẽ, thường xuyên, theo quy định. Về cơ bản, các kiến nghị của cử tri và Nhân dân được các cơ quan có thẩm quyền, xem xét giải quyết, trả lời kịp thời. 

- Đối với hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân luôn được quan tâm thực hiện. Ngay từ đầu năm, Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành Kế hoạch tiếp công dân năm 2022 và thông tin công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng để cử tri và Nhân dân được biết, trong đó phân công cụ thể các đồng chỉ Ủy viên Thường trực HĐND tỉnh thực hiện việc tiếp dân định kỳ hàng tháng tại Trụ sở tiếp công dân tỉnh. Chỉ đạo Văn phòng Đoàn ĐBHQ và HĐND tỉnh trực và tiếp nhận đơn, thư, kiến nghị, phản ánh của công dân hằng tuần tại Trụ sở tiếp công dân tỉnh; đồng thời tham mưu việc việc giám sát, đôn đốc việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân đảm bảo đúng quy định. Kiện toàn Ban chỉ đạo tiếp nhận, xử lý và giải quyết theo thẩm quyền đơn, thư, khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân gửi đến HĐND, Thường trực HĐND tỉnh.

Bên cạnh đó, đại biểu HĐND tỉnh luôn xác định hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo có vai trò rất quan trọng trong việc gắn chặt mối quan hệ giữa cử tri, Nhân dân với cơ quan Nhà nước nói chung và với HĐND, đại biểu HĐND nói riêng. Thông qua hoạt động tiếp công dân, tiếp nhận, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân đại biểu HĐND tỉnh nắm được tâm tư, nguyện vọng, những ý kiến, kiến nghị của công dân, trên cơ sở đó Thường trực HĐND tỉnh xem xét, yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri. Do thực hiện tốt vấn đề này đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND, tổ đại biểu, đại biểu HĐND tỉnh, đồng thời thể hiện rõ vai trò của HĐND là cơ quan quyền lực Nhà nước, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương.

Năm 2022, Thường trực HĐND tỉnh và đại biểu HĐND tỉnh Thái Bình đã thực hiện tiếp 17 lượt công dân đến kiến nghị, phản ánh. Thường trực HĐND tỉnh tiếp nhận, phân loại và xử lý 196 đơn, nội dung các đơn chủ yếu tập trung vào các vấn đề liên quan đến lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai, giải quyết chế độ chính sách, ô nhiễm môi trường và tố cáo hành vi của một số cá nhân. Qua phân loại, xem xét theo thẩm quyền, Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành văn bản trả lời và hướng dẫn đối với 71 đơn tới cơ quan, đơn vị, địa phương có thẩm quyền giải quyết, lưu hồ sơ  125 đơn do có nội dung trùng lặp, đơn nặc danh, đơn đã có ý kiến trả lời của các cơ quan chức năng. Đồng thời, ban hành văn bản đôn đốc các cơ quan, đơn vị còn chậm trả lời theo yêu cầu của Thường trực HĐND tỉnh; lựa chọn một số nội dung còn bức xúc, còn để kéo dài đề nghị UBND tỉnh trả lời trực tiếp tại kỳ họp HĐND tỉnh.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng và đạt được những kết quả nhất định nhưng trên thực tế, hoạt động tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của HĐND tỉnh, đại biểu HĐND tỉnh vẫn còn một số khó khăn, hạn chế, đó là:

- Có đại biểu HĐND tỉnh chưa nhận thức được vị trí và tầm quan trọng của việc tiếp xúc cử tri, nên vẫn còn tình trạng vắng mặt ở một vài cuộc tiếp xúc cử tri; Một số cuộc tiếp xúc cử tri còn mang tính hình thức, thời gian giành cho cử tri phát biểu chưa nhiều, tình trạng cử tri “chuyên nghiệp” vẫn còn; Hình thức tiếp xúc cử tri chưa phong phú, mới chủ yếu thực hiện tiếp xúc cử tri thường xuyên theo luật; việc tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, theo nhóm đối tượng còn hạn chế.

- Quy định về trách nhiệm, nhiệm vụ của đại biểu HĐND về tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong các văn bản quy phạm pháp luật đã từng bước được sửa đổi, bổ sung nhưng quy định về chức năng, quyền hạn của đại biểu HĐND trong lĩnh vực này còn nhiều bất cập; chưa có chế tài xử lý trách nhiệm đối với các cơ quan, đơn vị không thực hiện nghiêm việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo do HĐND, đại biểu HĐND chuyển đến.

- Đại biểu HĐND chủ yếu hoạt động kiêm nhiệm, trong khi nghị quyết 759/2014/UBTVQH13 ngày 15/5/2014 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chưa quy định, hướng dẫn cụ thể đại biểu HĐND tiếp công dân để tạo sự thống nhất trong quá trình thực hiện, nên việc tiếp công dân của đại biểu HĐND tỉnh chưa được thường xuyên; Một số đại biểu còn hạn chế về kỹ năng, nên việc tiếp công dân chủ yếu vẫn do các đại biểu HĐND tỉnh chuyên trách thực hiện.

- Lãnh đạo một số địa phương, đơn vị trong quá trình chỉ đạo, điều hành có lúc chưa tập trung, thiếu kiên quyết khi giải quyết khiếu nại, tố cáo; còn tình trạng đùn đẩy trách nhiệm giữa các ngành, các cấp.

- Một số công dân chưa nắm rõ các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo và các quy định khác có liên quan nên dẫn đến khiếu nại, tố cáo chưa đúng quy định; có trường hợp cố tình khiếu nại vượt cấp, khiếu nại các quyết định đã có hiệu lực gây khó khăn cho công tác giải quyết của các cơ quan quản lý Nhà nước.

Từ thực tiễn của địa phương, tôi xin đề xuất một số kinh nghiệm và giải pháp nhằm nâng cáo chất lượng, hiệu quả hoạt động của đại biểu HĐND trong tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân như sau:

Một là: Cần nắm vững quan điểm đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về vấn đề tiếp xúc cử tri; tiếp công dân và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo.

Hai là: Đổi mới hình thức và phương pháp tiếp xúc cử tri, phát huy vai trò, trách nhiệm của Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân trong việc tổ chức cho đại biểu Hội đồng nhân dân đi tiếp xúc cử tri, đồng thời nâng cao trách nhiệm của từng đại biểu Hội đồng nhân dân và nâng cao kỹ năng tiếp xúc cử tri của đại biểu.

Ba là: Xác định và đánh giá đúng tính chất vụ việc để từ đó xác định đúng cơ quan giải quyết, vì trên thực tế trong một vụ việc khiếu nại, tố cáo có nhiều chủ thể liên quan, do đó cần xác định đầy đủ, chính xác để bảo đảm tính toàn diện. Để thực hiện được nội dung này đòi hỏi Đại biểu dân cử thực hiện tiếp công dân, tiếp nhận đơn khiếu nại, tố cáo phải thường xuyên nghiên cứu nâng cao trình độ chuyên môn, am hiểu pháp luật, nắm vững các chế độ chính sách, có bản lĩnh chính trị, kiên trì, trung thực, công tâm, khách quan.

Bốn là: Cần có kế hoạch, thu thập đầy đủ các tài liệu phục vụ cho việc tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân để nắm bắt sự việc khách quan, chính xác, tránh trường hợp chỉ tiếp nhận thông tin một chiều, những thông tin từ phía người khiếu nại, tố cáo, người phản ánh, kiến nghị vì thường những người này chỉ cung cấp những tài liệu có lợi cho họ. Đối với những vụ việc kéo dài nhiều năm, các cơ quan chức năng đã giải quyết nhưng công dân không nhất trí và tiếp tục khiếu nại, đại biểu HĐND tỉnh có thể kiến nghị với Thường trực HĐND tỉnh, Tổ đại biểu hoặc thực hiện giám sát.

Năm là: Nâng cao vai trò, trách nhiệm của đại biểu dân cử trong công tác tiếp công dân, xử lý đơn khiếu nại, tố cáo của công dân; thường xuyên theo dõi UBND các cấp và các Sở, ngành trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo; kịp thời phát hiện những khiếu nại, tố cáo, kiến nghị chưa được xem xét giải quyết, trả lời hoặc giải quyết, trả lời chưa thấu đáo, chưa dứt điểm, giải quyết chưa đảm bảo quy định của pháp luật để tham mưu xử lý, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho người dân và đảm bảo các quy định của pháp luật hiện hành.

                                                                                   Đặng Võ Luyện

                                                         Phó trưởng ban Pháp chế HĐND tỉnh